Στο δρόμο προς τη Μαδάρα, κάπου δυο ώρες με τα πόδια μακριά από την Ανώπολη, συναντάμε μια παλιά στέρνα. Ονομάζεται Των Κριγιαράδων η Στέρνα, από το όνομα των κατασκευαστών και ιδιοκτητών της, την οικογένεια Γιάννη Κριαρά (19ος αιώνας), που την κατασκεύασε γύρω στα 1890. Για δεκαετίες ολόκληρες ήταν το μοναδικό νερό στην περιοχή. Τα άλλα νερά ήταν σε μακρυνές αποστάσεις (η πηγή στα Σκαφίδια, η πηγή στου Ζαράνη, τα νερά σε σπήλιους (Δρακουλάκι, Τίμιος Σταυρός στο Μουρί)). Και οι στέρνες οι κοινοτικές στις Ρουσιές και στ' Αμμουτσερά και η ιδιωτική των Ορφανουδιανών η Στέρνα κατασκευάστηκαν πολύ αργότερα (δεκαετία 1960).΄Ετσι, λοιπόν, ήταν το μοναδικό πολύτιμο νερό για δεκαετίες ολόκληρες για ανθρώπους και ζώα.
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ [1]
Στη δεκαετία του 1890 οι γιοι του Κριγιαρογιάννη [2], ο Αντρουλής [=Αντρέας], ο Νικηφόρος, Ο Πόλος [= Παύλος] κι ο Σταυράκης απεφάσισαν να κατασκευάσουν μια στέρνα για το πότισμα των αιγοπροβάτων τους σε μια περιοχή που κοντά άλλο νερό δεν υπήρχε. Το έργο ανέθεσαν στον Νικηφόρο. Κατ' αρχήν ήταν αναγκαία καλά μεταφορικά μέσα για τις ανάγκες της κατασκευής. Ο Νικηφόρος ήξερε στα Νεροκούρου έναν Τούρκο "αγά" (γαιοκτήμονα) που είχε δυο καλά μπεγίρια (άλογα), κι απεφάσισε να του τα κλέψει. Επήγε νύχτα στο σταύλο του αγά βρήκε τα μπεγίρια, και γιανά μην ακούονται τα πέταλά τους στο καλντερίμι της αυλής, έκοψε τις μανίκες του ράσου του και "μπούκωσε" τα πέταλα. Δεν έγινε αντιληπτός και πρωί - πρωί βρέθηκε στην Ανώπολη. Την άλλη μέρα άρχισε το έργο. Έσκαψε το λάκκο της στέρνας σε κατάλληλο τόπο που να μην έχει ριζιμιές πέτρες. Κουβάλησε με τα μπεγίρια πέτρες για το χτίσιμο κι έφερνε και το νερό που χρειαζόταν από τη μακρυνή πηγή που βρίσκεται στα Σκαφίδια. Όταν τελέιωσε το σκάψιμο ανέθεσε σε κάποιον καλό μάστορα (που το όνομά του δυστυχώς δεν το έμαθα) να την χτίσει. Την έχτισε κατά τον αρχαίο τρόπο, όπως είναι χτισμένες οι αρχαίες θολωτές στέρνες. Για κονίαμα χρησιμοποιήθηκαν σπασμένα "βήσσαλα" (κομμάτια από παλιά πήλινα αγγεία), τα οποία θρυματίστηκαν και γίνανε σκόνη σαν το σημερινό τσιμέντο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1]. Την ιστορία της κατασκευής την άκουσα από τον πατέρα μου Παύλο Χατζηπολάκη, του οποίου η μητέρα ήταν κόρη του Νικηφόρου. Στη διήγησή του ο πατέρας μου άφηνε να διαφανεί ότι τα άλλα αδέλφια "ρίξανε" τον αδελφό τους τον Νικηφόρο, αναθέτοντάς του το έργο, χωρίς αυτά να συμμετέχουν στην κατασκευή. Έλεγε χαραχτηριστικά ότι ο Αντρουλής έδεσε ένα σπάγγο σε ένα καρφί, το έμπηξε στο έδαφος, και κρατώντας την άκρη του σπάγγου, έκανε μια περιστροφή γύρω από το καρφί χαράσσοντας την περιφέρεια της στέρνας. Και μετά είπε στον αδερφό του:
--- Σκάφτε εδά, Νικηφόρο....!!!
Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε κανένα "ρίξιμο"! Ο Νικηφόρος ανέλαβε το έργο, αλλά απαλλάχτηκε από τα άλλα καθήκοντά του στις ποιμενικές και γεωργικές εργασίες της οικογένειας.
[2]. Ο Κριγιαρογιάννης (Ιωάννης Κριαράς) ήταν γιος του Πόλου Κριαρά και είχε έναν τουλάχιστον αδελφό, τον Νικηφόρο. Τους συναντούμε σε δικαιοπρακτικό έγγραφο του 1844, όπου διαβάζουμε "ο Γιάννης και Νικηφόρος Κριγιαροπολάκηδες" [= γιοι του Πόλου Κριαρά].
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ (από το διαδίκτυο)
Των Κριγιαράδων η Στέρνα
Η Κοινοτική στέρνα στ' Αμμουτσερά
H Κοινοτική στέρνα στις Ρουσιές.
