ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ.....

Όποιος με χιόνι "Σ'ΑΓΑΠΩ" στον ήλιο γράψει απάνω,
εκείνος θα σε αγαπά, 'πο μένα παραπάνω.

Την μαντινάδα αυτήν έγραψε στο Facebook ο Ανωπολίτης Μιχάλης Μαυρίγιαννης. Είναι όμορφη μαντινάδα με μια ωραία εικόνα: χιόνι στον ήλιο. Έχομε δηλαδή εδώ ένα παράδειγμα του λεγόμενου "Σχήματος του Αδυνάτου", που στον δημοτικό λόγο (Δημοτική Ποίηση, Παροιμίες κλπ) εμφανίζεται σε ευρεία κλίμακα. Να ένα άλλο πολύ γνωστό παράδειγμα χρήσης του εν λόγω σχήματος:

Όποιος τσι λόγους σου γρικά και τσ' όρκους σου πιστεύει,
στη θάλασσα πιάνει λαγούς και στα βουνά ψαρεύει!

Τώρα, είναι δική του ή την άκουσε κάπου; Δεν ξέρω. Ξέρω όμως ότι πρόγονοί του, Μαυριγιάννηδες, είχανε ικανότητα στη σύνθεση μαντινάδων!

Ένας Γιώργης Μαυρίγιαννης, που δεν τον είχαν καλέσει σε ένα γάμο στο χωριό (από παράλειψη, γιατί δεν είχε οικογενειακές διαφορές με τις οικογένειες των μελλονύμφων), έκανε το εξής: Έσφαξε έναν κριγιό (κριάρι) το φορτώθηκε στον ώμο και πήγε και το απόθεσε στο σπίτι του γαμπρού, λέγοντας την εξής μαντινάδα:

Τον Γιώργη τον Μαυρίγιαννη, με το ψηλό σαρίκι,
στον γάμο δεν τονέ καλειού για δε βαστά κανίσκι;

Είπε, λοιπόν, την μαντινάδα αυτήν (εννοώντας πως δεν τον κάλεσαν στον γάμο γιατί δεν θα τους πήγαινε κανίσκι = δώρο), και απήλθε με το κεφάλι ψηλά!

Η ιστορία συνέβη πολύ παλιά, και δεν γνωρίζω ακριβώς ποιός ήταν αυτός ο Γιώργης Μαυρίγιαννης. Ίσως να είναι ο ίδιος που αναφέρεται σε μια παλιά ρίμα:

Άκουσα λύρες και βιολιά στο Κορακοσκιδάκι,
άκουσα πως παντρεύεται ένα Μαυριγιαννάκι.

Το Σταυρουλιό παντρεύεται, του Γιώργη το κοπέλι,
του αλλού Γιώργη από τα Λιμνιά το κοριτσάκι παίρνει.

[Από μιαν ανάρτησή μας για τον Paul Faure στο ΑΝΩΠΟΛΙΣ [ ΕΔΩ]

Ένας συνονόματός του, ο μακαρίτης ο Ξαθός (= Ξανθός : παρωνύμιο του Γεωργίου Ι. Μαυρίγιαννη), αδελφός του παπού του παραπάνω Μιχάλη, είχε μιαν ευχέρεια στο να αυτοσχεδιάζει μαντινάδες, μια εκ των οποίων ήδη έχομε αναφέρει σε παλιότερη ανάρτησή μας [ΕΔΩ]:

Μια φορά είχανε πάει μερικοί Ανωπολίτες κάπου (όνομα και μη χωριό!). Ένας που τους φιλοξένησε τους έφερε μια κανάτα κρασί και μια ντοματοσαλάτα (μεσογειακή δίαιτα !!). Οι Ανωπολίτες δεν τα άγγιζαν, κι ο οικοδεσπότης τους λέει:
- Η κανάτα έχει κρασί να το πιήτε...
Τότε ένας από τους Ανωπολίτες, ο Γιώργης Μαυρίγιαννης (Ξαθός) του απάντησε:
- Θωρώ το, φίλε, το κρασί πως τόχεις στην κανάτα,
μα δεν τσουρά το έρημο μόνο με την ντομάτα!

Αριστερά ο Ξαθός και δεξιά ο Μιχάλης Πρωτοπαπαδάκης.

ΤΑ ΛΑΜΠΡΟΦΟΡΕΜΕΝΑ

ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΛΑΧΑΝΑ 23 - 4 - 1955

Δίστιχο (μαντινάδα) στην πίσω όψη:

Για δες κορμιά ακίνητα και λαμπροφορεμένα,
σε όποιο χωριό κι αν πήγανε γύρισαν κερδισμένα.

ΠΗΓΗ

ΜΗΤΡΙΚΕΣ ΕΥΧΕΣ

Στην εορτή σου στέλνω σου λουλούδια να ανθούνε,
και ρόδα εις τους δρόμους σου τα χρόνια να σκορπούνε.

**********************************

Ρόδα και τριαντάφυλλο στέλνω στην εορτή σου,
Χρόνια Πολλά σου εύχομαι, όπως ποθεί η ψυχή σου.

ΜΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑ

Τυχαία έπεσα σε μιαν ανάρτηση στο ιστολόγιο ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΕΤΟΧΟΣ, με τον τίτλο Η ελεγεία της κατσούνας .

Ο συντάκτης παίρνει αφορμή με τα γεγονότα της "απόβασης" των Κρητικών αγροτών στον Πειραιά (2009) και σχολιάζει τη χρήση της κατσούνας, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες που παραθέτει:

Δε θέλω να σχολιάσω τις απόψεις του, αλλά παίρνω την αφορμή να γράψω μια ποιητική στιχομυθία που έλαβε χώρα το 1978 εξαιτίας μιας κατσούνας.

Ο Γιώργης Πολάκης, κάτοικος του Αργουλέ Σφακίων,

είχε στείλει δώρο στον Κουκουνέλη (είναι παρανόμι του Ν. Σηφιανού), γνωστό ριμαδόρο του Ροδάκινου Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης,

μια κατσούνα μαζί με ένα σημείωμα, όπου έγραφε την εξής μαντινάδα:

Παράμερα να την κρεμάς οντέ θα μπαίνεις μέσα,
γιατί 'ναι και η γι-Αργυρή, οπού δεν έχει μπέσα!!

Τουτέστιν, όταν θα μπαίνεις μεσ' στο σπίτι σου να την κρεμάς κάπου παράμερα, μην την βρίσκει πρόχειρη η Αργυρή, η οποία δεν έχει μπέσα (μην την σπάσει στα πλευρά σου, εννοείται).

Η Αργυρή, η γυναίκα του αποδέκτη, ήταν τύπος σαν την Ξανθίππη, τη σύζυγο του Σωκράτη!

Φυσικά δεν άφησε αναπάντητη την πρόκληση ο Ροδακινιώτης. Έστειλε κι αυτός ένα σημείωμα - απάντηση με ωραίες αυτοσαρκαστικές μαντινάδες (έχω καταγράψει δύο, αλλά δεν αποκλείεται να είχε στείλει ολόκληρη ρίμα):

Λέεις μου για την Αργυρή ότι δεν έχει μπέσα,
απού μου ψήνει τον καφέ όντεν κι αν μπαίνω μέσα!

Με τη βεντάλια με ξυπνά και με τσ' αυγής το χάδι,
πάντα με το χαμόγελο μου γλυκοκουβεδιάζει!

Δεν ξέρω σε ποιό βαθμό υπάρχει ακόμα αυτή η ωραία ποιητική παράδοση, που άνθισε για αιώνες στην αγροτική Κρήτη. Αλλά υποψιάζομαι πως, όπως έχουν υποχωρήσει πολλά στοιχεία του λαϊκού μας πολιτισμού, θα έχει υποχωρήσει κι αυτή, δεδομένης μάλιστα και της ερήμωσης του χώρου δημιουργίας της.

ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ

Της Αφρικής οι λέοντες όλοι να μαζευτούνε,
αν ίσως και σ΄ απαρνηθώ το αίμα μου να πιούνε.

Γιώργης Μαριάνος

-------

Λεονταριού καρδιά βαστάς, δε θέλεις να μερώσεις,
σε ξένα χέρια θα με δεις και θα το μετανοιώσεις.

ΣΤ. ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΑΚΗΣ - Ι. ΜΠΕΡΝΙΔΑΚΗΣ, ΣΥΡΤΟΣ ΚΑΛΥΒΙΑΝΟΣ
Columbia DG 6675

-------

Λεονταριού καρδιά βαστούν όσοι δεν αγαπούνε,
κοιμούνται δίχως βάσανα, δίχως καημούς ξυπνούνε.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΟΥΝΤΑΚΗΣ, ΛΕΟΝΤΑΡΙΟΥ ΚΑΡΔΙΑ ΒΑΣΤΟΥΝ Πεντοζάλη.
(Νέος Αλφιανός Πεντοζάλης)
PARLOPHONE B. 74470

ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΟΔΙΝΟΣ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

1. ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ ΛΥΡΑΡΗ ΜΕ ΤΟΝ ΡΟΔΙΝΟ



Περιγραφή της φωτογραφίας σε λογοτεχνικό κείμενο:

Ένας επαγγελματίας, ένα ντελικανής που έπαιζε βιολόλυρα, τους έκανε να αναστενάζουν από της καρδιάς τα φύλλα. Τον παρακολουθούσανε παραδομένοι, το χέρι του πετούσε σαν του περίφημου λυράρη Ροδινού που είχε πεθάνει πέρσι, παλληκάρι στα εικοσιδυό του, η δε βιολόλυρα ήταν η θαυμαστή δική του εφεύρεση. Μέρες που ήταν, βαρούσε κι αντηχούσε το όργανο απ’ άκρου σ’ άκρου Ρέθυμνο και Ηράκλειο και ανακαλούσε ο κόσμος περασμένα γλέντια αξέχαστα, δεξιά του Ροδινού ο λαουτιέρης Μπαξεβάνης και ζερβά του ο πασίγνωστος για το τραγούδι του Μπαξές.
[δικά μου τα ημίμαυρα]

ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ: Ο ΑΙΩΝΑΣ ΤΩΝ ΛΑΒΥΡΙΝΘΩΝ. Καστανιώτης, 2002. Απόσπασμα εδώ

Ο Μπαξές στα ζερβά "φύτρωσε" λογοτεχνική αδεία...

Ο θρυλικός Ροδινός έχει γίνει το πρότυπο λυράρη και για αυτό έχομε την παρομοίωση του παραπάνω δεξιοτέχνη με τον Ροδινό.

Παράβαλε και το Κρητικό ανέκδοτο:

Επέρνα την πλατεία του χωριού ντου ο Ανέστης κι εβάστα στη χέρα ντου τη λύρα.
- Κοπέλια, λέει ένας από τη παρέα του καφενείου. Ο Ροδινός του χωριού μας περνά μόνο σηκωθείτε να χορέψομε.
- Ναι μωρέ, ο Ροδινός του χωριού είμαι, απαντά ο Ανέστης, αφού κάνω και τσοι γαϊδάρους να θέλουνε χορό!
Αδελφότητα Κρητών Ρόδου Ο ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ, ΑΘΙΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΝΑΚΛΙΑ

2. ΡΟΔΙΝΟΣ ΚΑΙ ΣΦΑΚΙΑ

Για το Κρητικό Τραγούδι:

Ελα σαν εχεις όρεξ...

Ελα σαν εχεις όρεξη (Συρτος Αποκόρωνας)


διαβάζουμε τα εξής σχόλια:



Ανδρέας Ροδινός (λύρα), Γιάννης Μπερνιδάκης ή Μπαξεβάνης (τραγούδι, λαούτο) Ο θρυλικός λυράρης που πέθανε νεώτατος εξαιτίας πνευμονίας σε ένα 3ημερο εξαντλητικό γλέντι στα Σφακιά. Προπολεμικά έγραψε 8 τραγούδια σε πλάκες γραμμοφώνου απο το 1933 έως το 193.. Ο συρτος αυτος γράφεται Αποκόρωνας αλλα σήμερα λέμε άλλο σκοπο Αποκόρωνα (το ψαχνω...)

Φυσικά δεν πρόκειται για τον ΑΠΟΚΟΡΩΝΙΩΤΙΚΟ ΣΥΡΤΟ των Ροδινού - Μπαξεβάνη, αλλά για τον εξής:

ΣΥΡΤΟΣ ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ - Συρτός
Σκορδαλού - Μπερνιδάκη
Εκτέλ. ΙΩΑΝ ΜΠΕΡΝΙΔΑΚΗ ή ΜΠΑΞΕ
Συνοδεία ΛΥΡΑΣ & ΛΑΟΥΤΟΥ
ODEON GA 7561

Επίσης, δεν είναι ακριβές ότι ο Ροδινός έγραψε 8 τραγούδια σε δίσκους (έγραψε δύο δίσκους με 4 οργανικούς σκοπούς), ούτε ότι πέθανε "εξαιτίας πνευμονίας σε ένα 3ημερο εξαντλητικό γλέντι στα Σφακιά".

Δεν έχω επιβεβαιωμένες πληροροφρίες ότι έπαιξε ποτέ ο Ροδινός στα Σφακιά. Πάντως ανεξάρτητα αν έπαιξε ή όχι, η μνήμη του είναι εκεί ζωντανή, όπως και σε ολόκληρη την Κρήτη. Λαογραφικά στοιχεία από τα Σφακιά, που αφορούν στον Ροδινό, τα παρουσίασα παλιότερα σε άρθρο μου σε ρεθεμνιώτικη εφημερίδα:

Ανδρέας Π. Χαζηπολάκης: Ο απόηχος της σύντομης ζωής του Ανδρέα Ροδινού στη Σφακιανή λαογραφία. Ρεθεμνιώτικα Νέα 5231/ 7-6-1990, σσ. 6 & 11

"ΑΠΡΙΛΙΑΝΕΣ" ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ

Απριλιανές = σχετιζόμενες με το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967.

Η πρώτη κάρτα δείχνει τα Χανιά, το λιμάνι.



Είναι ευχετήρια προς τους Ομογενείς για τις γιορτές Χριστουγέννων/Νέου Έτους και προπαγανδιστική του καθεστώτος:



Η άλλη είναι σταλμένη από κάποιον που είχε συμμετάσχει στο πρόγραμμα βοήθειας στα χωριά της υπαίθρου από φοιτητές την περίοδο των θερινών διακοπών τους (μας είχαν έλθει και στην Ανώπολη).





Ο αποστολέας γράφει δυο μαντινάδες που μάλλον θα τις άκουσε στην Κρήτη (αν και η πρώτη μου φαίνεται πως λογιοφέρνει):

Μεσ' στης νυχτιάς τη σιγαλιά η φύση ησυχάζει,
εσύ κοιμάσαι ήρεμα και μια καρδιά στενάζει.

Δεν ημπορώ, βασιλικέ, κρυφά να σε ποτίζω, [έλα, έλα, κοπελιά μου]
γιατί οι μυρωδιές σου είναι πολλές και δεν τις ταγιαντίζω.
Διάβαζε: γιατί 'ναι οι μυρωδιές πολλές και δεν τσι νταγιαντίζω.

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΠΙΠΕΡΑΚΗΣ, ΜΙΑ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ

Ο Χαρίλαος Πιπεράκης ηχογράφησε στην Αμερική δεκάδες τραγούδια, όχι μόνο Κρητικά, αλλά και Ρεμπέτικα και διάφορα άλλα.



Όσον αφορά τους στίχους των Κρητικών τραγουδιών του, κάποιοι είναι δημώδεις Κρητικές μαντινάδες, αλλά οι περισσότεροι είναι δικοί του. Γενικά θα λέγαμε πως οι δικοί του έχουν ελάχιστο λυρισμό, μ΄έντονη επίδραση των στίχων του ρεμπέτικου.



Τυχαία βρήκα μια μαντινάδα του και δεν ξέρω αν την έχει τραγουδήσει και σε δίσκο. Την έστειλε ως σχόλιο στο video του ΚΟΥΜΑΡΤΖΗ στο YOUTUBE κάποιος με το ψευδώνυμο E6sargent (είναι γιος του)



Γράφει σε ελληνοαμερικάνικα:

kavoulisto,kavoulisto tha katevro sto nadi na vro to kadilaki sou na to yomissou ladi madinade sto xarilaos

Μεταγραφή:

Καβουλιστά-καβουλιστά θα κατεβώ στον Άδη,
να βρω το καντηλάκι σου, να το γεμίσω λάδι.

Η μαντινάδα αυτή θυμίζει έντονα μοιρολόι, και ίσως να είναι όντως απόσπασμα από κάποιο Κρητικό μοιρολόι.

Πάντως με τίποτα δεν θυμίζει άλλες μαντινάδες του Χαρίλαου, όπως αυτήν από τον δίσκο:



Δε θέλω μπλιο να μου μιλείς να λέεις τ΄όνομά μου,
γιατί ποτέ δεν έκαμες, σκύλα, το θέλημά μου.

ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

Έχω ακούσει κάποιον να λέει, πως με τον ίδιο σκοπό (του ΣΤΑΔΙΟΥ) τραγουδούσε ο Πλακιανός (Μιχ. Παπαδάκης) την μαντινάδα:

Φεγγάρι μου, απού πορπατείς στου κόσμου το ταβάνι,
άμε να πεις τσ΄αγάπης μου υπομονή να κάνει.

Είναι ο σκοπός του Πλακιανού; Είναι προσωπική σύνθεση του Μουντάκη; Ή μήπως απλά είναι αδέσποτος δημώδης Κρητικός σκοπός, που κι οι δυο τραγουδιστές τον τραγούδησαν;

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ

Νά' μουνε κι ίντα νά 'μουνε

Στον







Στο
















Στο
















Μαντινάδα του Αλέκου Καραβίτη (από τον δίσκο 78 στροφών: ΣΦΑΚΙΑΝΟΣ ΣΥΡΤΟΣ)

Από τότε που "έγραψε" το δίσκο ο Καραβίτης μέχρι σήμερα, στον












ο παραδοσιακός μπακάλης μετατράπηκε σε μοντέρνο ξενοδόχο.

Νά 'μουνε κι ίντα νά 'μουνε, στον Μπρόσγιαλο μπακάλης,
στο Μεσοχώρι γιασεμί, στο Θόλος πορτακάλι.

ΠΛΥΤΗ

Στσ' Αγια-Ρομέλης το λαγκό ήπια νερό δροσάτο
και στση Πλυτής το ρίζωμα εξαγγελίστηκά το!

Πλυτή: Τοπωνύμιο (η τοποθεσία έχει μεγάλη ανηφοριά)

ΓΙΑΝΙΤΣΑΡΟΧΩΡΙ

Τ' αγρίμια τα σκοτώνουνε μ' ασκάγια και με μπάλλα,
τω γιανιτσάρω το χωριό λένε πως είν΄η Σκάλα.

Μαντινάδα για τη Σκάλα, μια από τις γειτονιές της Ανώπολης. Την αποκαλούσαν Γιανιτσαροχώρι, γιατί είχε γενναίους άντρες.