ΣΦΑΚΙΑ, Φωτογραφίες

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ

ΑΣΚΥΦΟΥ (Οι Καρές)

ΑΣΚΥΦΟΥ

CLAUDE DERVENN, ΣΦΑΚΙΑΝΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Από το βιβλίο: Claude Dervenn, La Crète vivante, Paris 1957.

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ

ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ (Εκκλησία Αγίου Παντελεήμονα)

ΦΑΡΑΓΓΙ ΣΑΜΑΡΙΑΣ

ΜΙΑ ΣΦΑΚΙΑΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Στα Σφακιά, όπως και σε άλλες ορεινές περιοχές της Ελλάδας, δεν κατοίκησαν ποτέ Τούρκοι. Δεν τους .... σήκωνε το περιβάλλον! Υπήρχαν όμως κάποιες Τούρκικες διοικητικές αρχές στην πρωτεύουσα της Επαρχίας, την Χώρα Σφακίων. Μια φορά, λοιπόν, ήταν στην Χώρα, ένας τέτοιος Τούρκος "διοικητής" (δεν ξέρω ακριβώς το αξίωμά του), ο οποίος είχε ακούσει πως ψηλά στο Σφακιανό Φαράγγι (αυτό που πάει από το Σφακόρυακο πάνω) και λέγεται και του Βαρθολομά, υπάρχει μια πηγή με δροσερό και εύγεστο νερό. Δεν του έφτανε που έπινε το πολύ καλό νερό της Βρύσης της Χώρας παρά ήθελε απο του Βαρθολομά την πηγή!!.

Εδώ είναι φωτογραφίες από την πηγή (του Νικ. Λίτινα από το flickr. Κάντε κλικ επάνω τους)

Τι έκανε λοιπόν; Έδινε κάποιο ποσόν σε έναν από τους κατοίκους γιανά πηγαίνει να του φέρνει νερό από την πηγή μέσα σε ένα ασκί. Η πηγή από την Χώρα απέχει πολύ και η μετάβαση είναι κουραστική αλλά και δεν είχε και καμιά διάθεση ο άνθρωπος να εξυπηρετήσει τον μισητό άλλωστε Τούρκο! Τι έκανε τότε; Έξω από τη Χώρα υπάρχει μια τοποθεσία με ελιές και πηγάδια που λέγεται Πίσω Πηγάδια.

Η τοποθεσία Πίσω Πηγάδια

Τα πηγάδια (σήμερα είναι σκεπασμένα με τσιμέντο)

Πήγανε λοιπόν ο δικός μας, ξάπλωνε κάτω από μια ελιά, έπαιρνε έναν υπνάκο, κι όταν καταλάβαινε ότι ήταν ώρα της επιστροφής, εγέμιζε το ασκί νερό από ένα πηγάδι και το πήγαινε στον Τούρκο!
Ο Τούρκος έβαζε σ' ένα μαστραπά (κύπελο) νερό από το ασκί, το "απολάμβανε" κι αναφωνούσε:

--- Αααα!!!!!! Αυτό είναι νερό.... Βαρθολομέικο νερό!!!

Ευχαριστίες:
Θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς την αγαπητή φίλη Bettina Trüper - Κουρή, που είχε την ευγενική καλωσύνη να πάει στα Πίσω Πηγάδια και να τραβήξει τις φωτογραφίες για χάρη μου. H Bettina, πάντα ακούραστη μας χαρίζει καθημερινά υπέροχες φωτογραφίες από τον τόπο μας, που είναι μια πηγή χαράς για όλου εμάς που λείπουμε από εκεί. Σ' ευγνωμονούμε, Bettina!
Απολαύστε φωτογραφίες της στο FACEBOOK, στο Flickr και στο ιστολόγιό της ΣΦΑΚΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ.

ΝΙΜΠΡΟΣ, 15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1969

Λίγες φωτογραφίες που τράβηξε ένας ερασιτέχνης φωτογράφος από το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στην Νίμπρο το 1969.

Φωτογράφισε και ένα επιτύμβιο επίγραμμα:

ΣΦΑΚΙΑΝΟΙ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ (δεκαετίας 1960)

ΣΑΜΑΡΙΑ

ΑΝΩΠΟΛΗ (είναι ο Ντουροβαγγέλης = Βαγγελης Ι. Αθητάκης)

ΑΓΝΩΣΤΟΣ

ΑΞΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙ ΝΕΑΝΙΔΟΣ !!!

Είδηση από την εφημερίδα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ (Χανίων) #1 (1 - 12 - 1891), σ. 4:

Χθες Κυριακήν το εσπέρας εν Πεμόνια [διάβαζε Πεμονίοις] Αποκορώνου συνέβη τραγική και λυπηρά σκηνή. ο Ρ[ούσος] Χριστοδουλάκης επρόκειτο να μνηστευθή κόρην τινα, εγγόνην του ποτέ Μανουσογιαννάκη, αλλ' οι εκ των Μεγάλων Χωραφίων Κυλαϊδίδες [διάβαζε Κελαϊδήδες], έχοντες αξιώσεις επί της νεάνιδος, ελθόντες επί τόπου εκ του χωρίου των, συνεπλάκησαν προς τους μετά του γαμβρού Χριστοδουλάκη και εν τη συμπλοκή εφονεύθη εις και επληγώθησαν τρεις επικινδύνως.

Άπαντες οι αναφερόμενοι (Χριστοδουλάκης, Μανουσογιαννάκης, Κελαϊδήδες) ήταν Σφακιανοί.

ΠΑΥΛΟΣ ΒΛΑΣΤΟΣ ΚΑΙ ΣΦΑΚΙΑ

Από ένα δημοσίευμα του Παύλου Βλαστού [το αναδημοσιεύουμε ολόκληρο ΕΔΩ] μαθαίνουμε ότι ο διαπρεπής Ρεθεμνιώτης λόγιος είχε επισκεφτεί τα Σφακιά για να συλλέξει Τραγούδια (και ίσως και άλλη λαογραφική ύλη).

Γράφει:

Οπόσοι θησαυροί της ιστορίας της πατρίδος μας, της αιμόφυρτου Μητρός μας αυτής σώζονται εισέτι εις τα στόματα του λαού και οπόσοι παρέρχονται και χάνονται! Οπόσον λυπούμαι, διότι τα περισσότερα τραγώδια περιέμενον ότι θα εύρω εις την επαρχ. Σφακίων. Διά τον σκοπόν τούτον επήγα και διήλθον πέρυσιν αρκετά χωρία της επαρχ. ταύτης, αλλά δυστυχώς απέτυχον, διότι έχοντες την συνήθειαν να τα τραγωδώσιν αργά - κατά το αρχαίον σύστημα των Κρητών - δεν λέγουν ειμή δύο - τρεις στίχους διά να έχει καιρόν να είπει κι άλλος άλλο, όθεν απωλέσθησαν όλα σχεδόν, και μόναι αρχαί άνευ νοήματος των τραγωδίων σώζονται, ως εν παραδείγματι, ήκουσα να τραγωδούν:

Μάνα, δεν τρώγω πρωινό, μάνα, δεν τρώγω γιόμα,
παρά σκοτώσω το θεριό, οπ' είδα ψες στους κάμπους
κι είχε τις κεφαλές διπλές.......

Υπέρ τους 15 ηρώτησα ίσως εύρω τινά να μοι είπει το επίλοιπον, πλην εις μάτην, τόσο μόνον εσώθη, τόσον γνωρίζομεν.

Το τραγούδι ανήκει στα τραγούδια θηριοκτονίας / δρακοντοκτονίας, τα αποία απηχούν δημώδεις παραδόσεις. Περισσότερoυς στίχους του συγκεκριμένου βρίσκουμε σε παραλλαγή που δημοσιεύει ο Κριάρης κάτω από τον (αυθαίρετο) τίτλο "Ανησυχία για το σκότωμα ενός θεριού" και όπου συμφύρεται μ' ένα άλλο διαφορετικό τραγούδι (το τραγούδι "Μαρούλα δέρνει η μάνα τση...", μάλλον γιατί έχει εκπέσει ο τίτλος του δεύτερου):

Μάνα, δεν κάνω κολατσιό, μάνα δεν κάνω γιόμα
σα δε σκοτώσω το θεριό που 'ναι στον καλαμιώνα,
κι έχει τσι κεφαλές διπλές, τ' αμάθια δυο ζευγάρια,
τ' αντόδια σιμοφύτευτα και την ορά μεγάλη,
τ' ανύχια του λεονταριού.
(Αριστ. Κριάρης, Πλήρης Συλλογή Κρητικών Ασμάτων .... Έκδ. Β', Εν Αθήναις 1920, σ. 321)

ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΣΦΑΚΙΑΝΟΙ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ

Σφακιανοί Χωροφύλακες πεσόντες στην εκτέλεση του καθήκοντος, από το ΗΡΩΟΝ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ [Δες το εξώφυλλο ΕΔΩ] που εξέδωσαν το 1926 ο Ιωάν. Φιοράκης (Ταγματάρχης) και Εμμ. Πιτυκάκης (Ανθυπομοίραρχος)

Ευχαριστώ τον αγαπητό φίλο Ευτύχη Τζιρτζιλάκη που μου έστειλε σαρώσεις των φωτογραφιών.

Χωροφύλακας Ανδρέας Κατσιγιαννάκης από την Ανώπολη. Σκοτώθηκε σε κατάσβεση πυρκαϊάς στα Γιάννινα το 1914.

Χωροφύλακας Παύλος Γ. Πολυράκης από τον Άγιο Ιωάννη Σφακίων. Εξαφανίστηκε στην Μικρά Ασία κατά την υποχώρηση τον Αύγουστο του 1922.

Χωροφύλακας Γεώργιος Σεϊμένης από την Ανώπολη. Ο πρώτος νεκρός του Μακεδονικού Αγώνα. Συνελήφθη από τους Βουλγάρους και κατακρεουργήθηκε στο Λέχοβο το 1903. Ολόσωμη φωτογραφία του ΕΔΩ.

Χωροφύλακας Μιχάλης Τσινιάρης απο τ' Ασκύφου. Σκοτώθηκε κατά τον τορπιλλισμό της ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΟΣ το 1917.

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ 1821 ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Μια σημαντική πρωτογενή πηγή για την Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη, το βιβλιαράκι:

Ιστορική και Κριτική Σύνοψις των εν Κρήτη διατρεξάντων από της πτώσεως του πρώτου διοικητού ταύτης ιππέως Αφεντούλιεφ, μέχρι της σήμερον .... Συντεθείσα υπό του Π. Νικολαΐδου .... Μεσολόγγιον Εκ της Τυπογραφίας Δημ. Μεσθενέως 1824,

έχω αναρτήσει (σελίδα - σελίδα σε .jpg format) ΕΔΩ

ΣΚΟΠΕΥΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΦΑΚΙΩΝ

Θέλεις νά ιδής καί νά χαρής ώμορφα παλληκάρια,
Καί δυνατά καί τρομερά ως είνιε τά λιοντάρια;
Άμε στο Φραγκοκάστελλο νάνε τ΄ αγιού Νικήτα,
Νά πιστευτής όσ΄ άκουγες κι από πολλούς εγροίκας.
Τότε συντρέχου τα χωριά τ΄ απάνω καί τά κάτω
Νά δείξου τήν ευλάβεια καί τέχνη τών αρμάτω
Κάνου γυμνάσματα φρικτά πού άνθρωπος τρομάσσει,
Κι' η τρίχες του σηκώνουνται κι' ο νούς του παραλλάσσει.
Ούλοι τσή Κρήτης οι Αητοί έρχουνται γιά νά ιδούσι,
τσοί ξακουσμένους Σφακιανούς, μαζύ ν' αγωνιστούσι...
(Γρηγ. Παπαδοπετράκης, Ιστορία των Σφακίων, 1888)

ΜΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑ

Τυχαία έπεσα σε μιαν ανάρτηση στο ιστολόγιο ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΕΤΟΧΟΣ, με τον τίτλο Η ελεγεία της κατσούνας .

Ο συντάκτης παίρνει αφορμή με τα γεγονότα της "απόβασης" των Κρητικών αγροτών στον Πειραιά (2009) και σχολιάζει τη χρήση της κατσούνας, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες που παραθέτει:

Δε θέλω να σχολιάσω τις απόψεις του, αλλά παίρνω την αφορμή να γράψω μια ποιητική στιχομυθία που έλαβε χώρα το 1978 εξαιτίας μιας κατσούνας.

Ο Γιώργης Πολάκης, κάτοικος του Αργουλέ Σφακίων,

είχε στείλει δώρο στον Κουκουνέλη (είναι παρανόμι του Ν. Σηφιανού), γνωστό ριμαδόρο του Ροδάκινου Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης,

μια κατσούνα μαζί με ένα σημείωμα, όπου έγραφε την εξής μαντινάδα:

Παράμερα να την κρεμάς οντέ θα μπαίνεις μέσα,
γιατί 'ναι και η γι-Αργυρή, οπού δεν έχει μπέσα!!

Τουτέστιν, όταν θα μπαίνεις μεσ' στο σπίτι σου να την κρεμάς κάπου παράμερα, μην την βρίσκει πρόχειρη η Αργυρή, η οποία δεν έχει μπέσα (μην την σπάσει στα πλευρά σου, εννοείται).

Η Αργυρή, η γυναίκα του αποδέκτη, ήταν τύπος σαν την Ξανθίππη, τη σύζυγο του Σωκράτη!

Φυσικά δεν άφησε αναπάντητη την πρόκληση ο Ροδακινιώτης. Έστειλε κι αυτός ένα σημείωμα - απάντηση με ωραίες αυτοσαρκαστικές μαντινάδες (έχω καταγράψει δύο, αλλά δεν αποκλείεται να είχε στείλει ολόκληρη ρίμα):

Λέεις μου για την Αργυρή ότι δεν έχει μπέσα,
απού μου ψήνει τον καφέ όντεν κι αν μπαίνω μέσα!

Με τη βεντάλια με ξυπνά και με τσ' αυγής το χάδι,
πάντα με το χαμόγελο μου γλυκοκουβεδιάζει!

Δεν ξέρω σε ποιό βαθμό υπάρχει ακόμα αυτή η ωραία ποιητική παράδοση, που άνθισε για αιώνες στην αγροτική Κρήτη. Αλλά υποψιάζομαι πως, όπως έχουν υποχωρήσει πολλά στοιχεία του λαϊκού μας πολιτισμού, θα έχει υποχωρήσει κι αυτή, δεδομένης μάλιστα και της ερήμωσης του χώρου δημιουργίας της.

ΑΠΟΡΙΕΣ

Πως ζει το δέντρο στο τζουγκρί χωρίς νερό και χώμα; [1]

Την ίδια απορία σχετικά με το δέντρο, θα μπορούσε κάποιος να διατυπώσει και για τα πρόβατα που βόσκουν πάνω στις Σφακιανές Μαδάρες

Πως ζουν τα Σφακιανά οζά χωρίς νερό και χόρτα;

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
1. Εδώ είναι δυο παραλλαγές του τραγουδιού που κατέγραψα στην Ανώπολη:

Πως ζει το δέντρο στο τζουγκρί χωρίς νερό και χώμα,
κι αθεί κι αυτό την άνοιξη κι αθεί το καλοκαίρι
και κάνει αθούς γαρύφαλα κι η ρίζα ντου κανέλλα.
Τρώνε τα λάφια και μεθού, τ' αγρίμια και μερώνου,
και τρων οι νιοί και δε γερνού κι οι νιές και δε ποθαίνου.

Πως ζει το δέντρο στο βουνό δίχως νερό και χώμα
κι αθεί αργά κι αθεί ταχιά κι αθίζει και καρπίζει
και τρων τα λάφια και μεθιούν, τ' αγρίμια και μερώνου
και τρων οι νιες και δεν γερνού κι οι νιοί και δεν ποθαίνου
νά 'τρωε κι η πολιαγαπώ...

Μια άλλη παραλλαγή δες εδώ.

Οι φωτογραφίες από τις Σφακιανές Μαδάρες είναι από το διαδίκτυο.

ΣΦΑΚΙΑΝΟΙ

Σφακιανοί

Η λεβεδιά ΄ναι μια πληγή, που πάντα αίμα τρέχει,
άχι και πως την νταγιαντά εκείνος που την έχει !

ΑΣΦΕΝΤΙΩΤΗΣ

Σφακιανός από τ΄Ασφέντου. Ιταλική φωτογραφία του 1948

ΚΑΤΟΧΗ, ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΑ ΣΦΑΚΙΑ

Γερμανική Φωτογραφία των Λευκών Ορέων:



Γερμανοί ξεδιψάζουν στην Νίμπρο:





(Από τη συλλογή μου)

ΜΑΛΕΜΕ 1941

Πριν δυο χρόνια περίπου ένας Γερμανός έβγαζε σε online δημοπρασίες, σε εβδομαδιαία βάση, φύλλα από ένα ντοσιέ που αφορούσαν πτήσεις από το αεροδρόμιο του Μάλεμε (1941).

Ένα από αυτά (με το "υδατόσημο" του πωλητή):



Αναφέρονται η Παλαιόχωρα και η Χώρα Σφακίων.

Δυστυχώς αυτό το έχασα, γιατι έλειπα όταν τέλειωνε η δημοπρασία, κι έτσι δεν το "χτύπησα".

"Χτύπησα" όμως και πήρα τρία άλλα παρόμοια:

1.


Ανώπολη και Γέρο-Λάκκος.

2.



Χώρα Σφακίων

3.



Χώρα Σφακίων και Λουτρό