ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΣ

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥΣΟΥΡΗ-ΠΑΣΑ

Ο πρώτος από τους Μουσούρους που άφησε το Ρέθυμνο της Κρήτης ήταν ο Παύλος Μουσούρος, γόνος της Βυζαντινής οικογένειας των Μουσούρων, η οποία με άλλες αριστοκρατικές οικογένειες του Βυζαντίου, επί Νικηφόρου του Φωκά, κατά τον l0 αιώνα εγκαταστάθηκε στην Κρήτη. Ο Παύλος ήλθε στο Μ. Ρεύμα περί τα τέλη του l8ου αιώνα και ασκεί εδώ το επάγγελμα του διδάσκαλου. Σχετίσθηκε με την oικ. Ιωαννίδη νυμφευθείς την Κασσάνδρα Ιωαννίδη. Απέκτησε τρεις γιους, τον Κωστάκη, τον Ιωάννη και τον Παύλο, πεθερού του διάσημου Αλέξανδρου Καραθεοδωρή πασά, συγγενούς του Οικ. Πατριάρχη Κυρίλλου του ΣΤ΄.

Oι Καραθεοδωρήδες κατάγονταν από το Βοζνοχώρι της Αδριανουπόλεως. Ο Ιωάννης Μουσούρος διακρίθηκε για την εξαιρετική ελληνομάθεια του. Δυστυχώς οι πλούσιες βιβλιοθήκες του Αλέξανδρου Καραθεοδωρή και Κ. Μουσούρη διασκορπίστηκαν. Ο Κωστάκης Π. Μουσούρης εκπαιδεύθηκε με την προστασία του αρχιμανδρίτη θείου του. Έμαθε και γλώσσες ευρωπαϊκές. Εισήλθε στην πολιτική χάρις κυρίως στον γάμο του με την Άννα, θυγατέρα του ηγεμόνα Στέφανου Βoγορίδη, ο οποίος κατοικούσε τότε στο παλάτι του στο Μ. Ρεύμα, το οποίο κατόπιν μετατράπηκε σε Αμερικανικό παρθεναγωγείο.

Στο ίδιο χωριό κατοικούσε και ο Κωστάκης Μουσούρος. Εργάσθηκε σε μεγάλες θέσεις, στις πρεσβείες του Οθωμ. Κράτους, στην Αθήνα και το Λονδίνο. Παρεξηγήθηκε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του ως ανωτάτου Τούρκου υπαλλήλου. Από την αλληλογραφία του, φαίνεται ότι προσπαθούσε και το καθήκον του να εκτελέσει ως υπάλληλος του Οθωμ. Κράτους και το Γένος του και την Εκκλησία του να υπηρετεί.
ΠΗΓΗ

Πίσω όψη.

ΚΟΥΝΟΥΠΑΣ, ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Ο δημιουργός του ΚΑΛΟΝΥΚΤΗ στο facebook βλέπω ότι έχει αναρτήσει δυο φωτογραφίες από το ιστολόγιό μας ΑΝΩΠΟΛΙΣ [ΑΥΤΗ κι AYTH]

"Ζήλεψα" κι εγώ μια ωραία φωτογραφία που έχει (αν και όχι στο φυσικό "κίτρινο" χρώμα της), AYTH:

Ο φωτογράφος είναι ο Ρεθεμνιώτης Κ. Χ. ΚΟΥΝΟΥΠΑΣ, κι ο εικονιζόμενος ο "Στυλιανός Γαλερός, οπλαρχηγός και απελευθερωτής Χειμάρας το 1912, ανθυπολοχαγός 1878 - 1934"

ΠΑΥΛΟΣ ΒΛΑΣΤΟΣ ΚΑΙ ΣΦΑΚΙΑ

Από ένα δημοσίευμα του Παύλου Βλαστού [το αναδημοσιεύουμε ολόκληρο ΕΔΩ] μαθαίνουμε ότι ο διαπρεπής Ρεθεμνιώτης λόγιος είχε επισκεφτεί τα Σφακιά για να συλλέξει Τραγούδια (και ίσως και άλλη λαογραφική ύλη).

Γράφει:

Οπόσοι θησαυροί της ιστορίας της πατρίδος μας, της αιμόφυρτου Μητρός μας αυτής σώζονται εισέτι εις τα στόματα του λαού και οπόσοι παρέρχονται και χάνονται! Οπόσον λυπούμαι, διότι τα περισσότερα τραγώδια περιέμενον ότι θα εύρω εις την επαρχ. Σφακίων. Διά τον σκοπόν τούτον επήγα και διήλθον πέρυσιν αρκετά χωρία της επαρχ. ταύτης, αλλά δυστυχώς απέτυχον, διότι έχοντες την συνήθειαν να τα τραγωδώσιν αργά - κατά το αρχαίον σύστημα των Κρητών - δεν λέγουν ειμή δύο - τρεις στίχους διά να έχει καιρόν να είπει κι άλλος άλλο, όθεν απωλέσθησαν όλα σχεδόν, και μόναι αρχαί άνευ νοήματος των τραγωδίων σώζονται, ως εν παραδείγματι, ήκουσα να τραγωδούν:

Μάνα, δεν τρώγω πρωινό, μάνα, δεν τρώγω γιόμα,
παρά σκοτώσω το θεριό, οπ' είδα ψες στους κάμπους
κι είχε τις κεφαλές διπλές.......

Υπέρ τους 15 ηρώτησα ίσως εύρω τινά να μοι είπει το επίλοιπον, πλην εις μάτην, τόσο μόνον εσώθη, τόσον γνωρίζομεν.

Το τραγούδι ανήκει στα τραγούδια θηριοκτονίας / δρακοντοκτονίας, τα αποία απηχούν δημώδεις παραδόσεις. Περισσότερoυς στίχους του συγκεκριμένου βρίσκουμε σε παραλλαγή που δημοσιεύει ο Κριάρης κάτω από τον (αυθαίρετο) τίτλο "Ανησυχία για το σκότωμα ενός θεριού" και όπου συμφύρεται μ' ένα άλλο διαφορετικό τραγούδι (το τραγούδι "Μαρούλα δέρνει η μάνα τση...", μάλλον γιατί έχει εκπέσει ο τίτλος του δεύτερου):

Μάνα, δεν κάνω κολατσιό, μάνα δεν κάνω γιόμα
σα δε σκοτώσω το θεριό που 'ναι στον καλαμιώνα,
κι έχει τσι κεφαλές διπλές, τ' αμάθια δυο ζευγάρια,
τ' αντόδια σιμοφύτευτα και την ορά μεγάλη,
τ' ανύχια του λεονταριού.
(Αριστ. Κριάρης, Πλήρης Συλλογή Κρητικών Ασμάτων .... Έκδ. Β', Εν Αθήναις 1920, σ. 321)

Γ. Μ. ΣΚΟΥΛΟΥΔΗΣ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Διάφορα πατριωτικά (επαναστατικά!) ποιήματα του Ρεθεμνιώτη Γ. Μ. Σκουλούδη, που δημοσιεύτηκαν στη ρεθεμνιώτικη εφημερίδα ΑΡΚΑΔΙΟΝ (1885)

1. Τω φιλέλληνι κυρίω Γουστάβω Λαφφόν. [ΕΔΩ]

2. [Άτιτλο]
ΑΡΚΑΔΙΟΝ #26 (20 Απριλίου 1885) [ΕΔΩ]

Τί άραγε σκεπτόμεθα, και έχομεν ειρήνην,
Ενώ ζωήν διάγωμεν άνευ τίνος ελπίδος,
Και δεν συλλογιζόμεθα την ηθικήν ευθύνην,
Ην φέρομεν απέναντι της όλης μας πατρίδος;

Μήπως νομίζομεν ημείς, ότι θα δυνηθώμεν,
Ως ότου θέλωμεν, ς' την γην να ζώμεν αιωνίως,
Κι εκ φόβου προς τον θάνατον εχθρούς δεν πολεμώμεν;
Αλλ' απατώμεθα οικτρώς, είν' όνειρον ο βίος!

Όνειρον, όπερ έμπροσθεν ημών θέλει διέλθει,
κι εις μάχην αν δεν φονευθής, η φύσις σε φονεύει.
Και έκαστος από αυτόν τον κόσμον θα απέλθη,
Διότι δίκην κυνηγού ο Χάρων μας θηρεύει.

Κι αδόξως ο καθείς ημών ίσως με ευλογίαν,
Ή τύφον, ή μ' ασθένειαν άλλην θα αποθάνη,
Ενώ τιμήν, πας ο πεσών δια ελευθερίαν,
Σ' την γην και εις τους ουράνους την πρέπουσαν λαμβάνει.

Κι ενώ θα βαίνη η ψυχή αυτού προς τον θεόν της,
Πλησίον εις το πτώμα του άγγελοι θα πετώσιν.
Ως ίπταται η χελιδών τριγύρω των μικρών της,
Όταν από την φωλεάν τύχη να κρημνισθώσιν.

Αν δ' είναι νέος ο πεσών, θεέ μου, τι ωραίον!
Εξηπλωμένος μεταξύ νεκρών ενώ θα μένη,
Εάν τυχόν διέλθωσι, και ίδωσι τον νέον,
Ωραίαι ξανθοπλόκαμοι και τρυφεραί παρθένοι.

Θα τραγωδούν "ιδέτε τον πως ευχαριστημένος,
Κατόπιν εκπληρώσεως καθήκοντος κοιμάται.
Τον ύπνον τον αιώνιον αυτός ο φονευμένος.
Όστις πλέον εις ουρανούς ως άγγελος τιμάται!"

"Χαρά ς' εκείνον τον νεκρόν, όστις υπέρ πατρίδος,
Πέση εις μάχην τρυπηθείς με του εχθρού την σφαίραν.
Διότι ς' τον παράδεισον, εν μέσω της ελπίδος,
Άμα εκπνεύση εισχωρεί εκείνην την ημέραν."

"Φαίνεται ως να μειδιά, έλκει τας συμπαθείας,
Φρίκην ποσώς δεν προξενεί τούτο τ' ωραίον πτώμα,
Ως προξενούν οι θνήσκοντες έκ τινος ασθενείας,
Οίτινες φέρουν στυγερώς το του θανάτου χρώμα."

Αλλά φεύ! Τώρα πρόκειται να τον ενταφιάσουν,
Υπάγωμεν, και τάχιστα άνθη ας συλλεχθώσιν.
Και όταν με μαρμάρινον πλάκα αυτόν σκεπάσουν,
Πρέπει επί του τάφου του αυτά να σκορπισθώσιν."

Είν' ευτυχής. Απέθανεν, όπως υπερασπίση,
Φίλην πατρίδα, και ήμάς από την ατιμίαν.
Αλλ' είθε τώρα ο Θέος αύτον να συγχωρήση,
Κι' ας έχη γαίαν ελαφράν και μνήμην αιωνίαν."

Ταύτα λοιπόν, ω αδελφοί, αφού παραδεχθώμεν,
Κι' αφήσωμεν παν ταπεινόν εις τον παρόντα βίον,
Μη πλέον διαιρώμεθα, αλλά ας ενωθώμεν
Το της πατρίδος πάντοτε σκοπούντες μεγαλείον.

Γ. Μ. Σκουλούδης (έμπορος)

3. Ο ενθουσιών Κρης
ΑΡΚΑΔΙΟΝ #29 (11 - 5 - 1895) [ΕΔΩ]

Αχ και πότε εν θριάμβω κλητή ώρα θα σημάνη,
Καθ' ην πρέπει τις ως Έλλην και ως Κρης να αποθάνη.
Εις τα του πατρός μου ίχνη καιρός πλέον να βαδίσω,
Και τας χείρας μου, ως θέλω, είθε να ευχαριστήσω.
Εις ζωήν την μέχρι τούδε ποσώς δεν ευχαριστούμαι,
Τα βουνά πολύ μ' αρέσουν, και ιδού πως συλλογούμαι.
"Εάν ζήσω που θα εύρω αναμνήσεις καλλιτέρας,
Εάν δε εις μάχην πέσω τρηπηθεί υπό της σφαίρας,
Αφού διά του καλλίστου των θανάτων αποθάνω,
Θα ανταμειφθώ πρεπόντως εις τους ουρανούς επάνω.
Πάσα δ' εν τω αίματί μου θα πλυθή η αμαρτία,
Κι άνευ δίκης θα εισέλθω 'ς τα Ηλύσια πεδία.
Αν δε πάλιν τυχόν ζήσω, αλλ' ηκρωτηριασμένος,
Με τον της πληγής μου τύπον θέλω είμαι στολισμένος.

Τότ' ως διά παρασήμου,
Και θα χαίρη η ψυχή μου."

Εν Ρεθύμνη 1 Μαίου 1885.

Γ. Μ. Σκουλούδης (έμπορος)

4. Η Θρηνούσα Μήτηρ
ΑΡΚΑΔΙΟΝ #30 (18 - 5 - 1885) [ΕΔΩ]

Αχ! ω θύγατερ, ως πότε τα δεσμά σου δεν θα λύσουν,
Πότε ελευθέραν πλέον οι λησταί θα σε αφήσουν;
Έχω κι άλλας θυγατέρας, αλλά της οικογενείας
Η τιμή συ είσαι μόνον δια τας πολλάς θυσίας
Και αγώνας τους οποίους αιωνίως καταβάλλεις
Οπως ευρεθής ενδόξως εντός μητρικής αγκάλης.
Καί είσαι ως η ανδρεία Αυρηλιανή Παρθένος
Διά ιεράν ιδέαν, και θαυμάζει πας τις ξένος.
Είσαι δυστυχης, ω κόρη, αλλ' εγώ δυστυχεστέρα
Ήτις έχω εις αδίκους ληστών χείρας θυγατέρα.
Και ως μήτηρ αιχμαλώτου πτηνού και καλλικελλάδου,
Στο κλωβίον του πλησίον καθημένη επί του κλάδου,
Θρηνωδεί, κι αν και εις μάτην καταράται τας κιγκλίδας
Όμως εις Θεόν τον μέγαν έχει πάντοτε ελπίδας,
Διά το φυλακισμένον ότι έρχεται ημέρα,
Καθ'ην θ' αναπνέη χαίρον εις ελεύθερον αέρα.
Ούτω και εγώ αντίκρυ βλέπω σε, κι αναστενάζω,
Κι ελπίς εξ απελπισίας με ωθεί, όπως φωνάζω.
"Εμπρός, θύγατερ, διότι όστις δούλος ησυχάζη,
Κατ' αυτού και εν αγνοία πόλεμον παρασκευάζει.
Εμπρός! κι αν εκ νέου εύρης άσπλαγχνον αποτυχίαν,
Σελίς νέα χρυσή όλως θα γραφή 'ς την ιστορίαν.
Λοιπόν πάλιν ετοιμάσου,
Κ' ίσως θραύσης τα δεσμά σου."

(Γ. Μ. Σκουλούδης έμπορος.)

5. Η ΑΝΑΣΤΕΝΑΖΟΥΣΑ ΚΡΗΤΗ
ΑΡΚΑΔΙΟΝ #60 (8 - 1 - 1886) [ΕΔΩ]

Γ. Μ. ΣΚΟΥΛΟΥΔΗΣ Τω φιλέλληνι κυρίω Γουστάβω Λαφφόν

Το ποίημα - απάντηση στον Γουσταύο Λαφφόν [ΕΔΩ] του Ρεθεμνιώτη Γ. Μ. Σκουλούδη (δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΡΚΑΔΙΟΝ του Ρεθύμνου #24 (6 Απριλίου 1885) [δες το ΕΔΩ])

Τω φιλέλληνι κυρίω Γουστάβω Λαφφόν.

Προς τι, Γουστάβε, υιέ Γαλλίας,
Διατί τόσον παραπονείσαι,
Διά τους Έλληνας και λυπείσαι,
Ότι δεν φείδονται των ηθών
Αυτών, εθίμων, και συνηθείας
Αλλά τ' αλλάζουν με τον καιρόν.

Μήπως φοβήσαι, συ ο λατρεύων
Ως ερωμένην σου την Ελλάδα,
Αφ'ου ανέγνως την Ιλιάδα,
Ότι ο Έλλην, αν μιμηθή
Τι, ως ωραίον αυτό θηρεύον,
Τον εθνισμόν του θ' απαρνηθή;

Αλλά οι Έλληνες, μάθε πλέον,
Ότι γνωρίζουν να σεβασθώσι,
Το καλόν ξένον και να δεχθώσι,
Και το ανέχεται η πατρίς
Αυτών, διότι είναι ωραίον
Δεν είν' ο Έλλην εγωιστής.

Κι αν ερευνήσης καλώς, θα ιδής
Ότι θαυμάζων Βέρδην, Βελλίνη,
Και τα της γλώσσης του δεν αφίνει
Ούτως ευκόλως να μαρανθούν,
Κι Όμηρος, Πλάτων, και Θουκυδίδης
Εις τα σχολεία του αντηχούν.

Προς δε θα μάθης, αν ερωτήσης
Διά αιχμάλωτον Ελληνίδα,
Ήτις τον Άρην έχει ελπίδα,
Και τον λατρεύει ώσπερ Θεον.
Και, πως ετήρησεν, θ' απορήσης,
Γλώσσαν, θρησκείαν, και εθνισμόν!

Ελθέ να ιδής, και, αν και ξένος
Συ, θα θαυμάσης τα θέλγητρά της,
Πόσον τα τέκνα τα γνήσιά της
Η δωρική των κοσμεί μορφή,
Και το ισόθεον τούτον γένος
Δεινών κατόπιν πως να σωθή!

Και εκτός τούτου τωρα φροντίζει
Αύτη κινδύνους μη δειλιώσα,
Αλλ' ως το σύνηθες παρορώσα
τας συνεπείας και τους καιρούς
Φίλην θρησκείαν υπερασπίζει
Διά συνδούλους της αδελφούς.

Λοιπόν, φιλέλλην, μη αμφιβάλλης,
Ότι οι Έλληνες αγαπώσι,
Και ως το Βύρωνα εκτιμώσι
Σε, ω Ελλάδος φίλε, Λαφφών.
Αλλ' εκ του στήθους σου ν' αποβάλης
Πολύ παράπονον θλιβερόν.

Εν Ρεθύμνη τη 30 Μαρτίου 1885

Γ. Μ. Σκουλούδης

ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ

Από τις αυτοβιογραφικές σημειώσεις ενός Κρητικού:

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΥ ΞΑΦΝΙΑΣΜΑ.

1900.

Παιδάκι τότε πέντε χρόνων, κοιμόμουνα στη μεγάλη κάμαρη του σπιθιού μας στο χωριό μου Γαράζο του Μυλοποτάμου [Ρεθύμνης]. Ξαφνικά πετάχτηκα κάτω από το φαρδύ σανιδένιο κρεβάτι κατατρομαγμένος. Ντουφεκιές απανωτές ριχνόντουσαν εκεί κάπου στη γειτονιά κοντά στο σπίτι μας.
- Κοιμήσου, μου 'πε η μάνα μου. Δεν είναι πράμα. Η Σκουλάδενα γέννησε ένα γιο και παίζουνε ντουφεκιές από τη χαρά τους.
- Και γιάντα παίζουνε ντουφεκιές; ρώτησα.
- Γιατί 'ναι γιος!
- Κι αν ήτανε κοπελιά, δε θα παίζανε;
- Όχι. Θα κλαίγανε!
- Και γιάντα θα κλαίγανε;
- Δεν έχει "γιάντα - μάντα". Θα κλαίγανε σου 'πα! κι έκοψε την κουβέντα.

Σαν ξημέρωσε φορτώθηκα την αδερφή μου, που είναι 2 1/2 χρόνια μεγαλύτερή μου, να μου πει γιάντα ρίχνανε τη νύχτα γκραδιές.
- Ξεφορτώσου με! μου ΄πε.

Γιατί αλήθεια θα κλαίγανε αν ήταν κορίτσι; Γιατί απλούστατα το θηλυκού γένους πλάσμα θα αντιμετώπιζε μύρια όσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Ακόμα και βασιλιάδες είχανε αυτή τη στεναχώρια, όπως εκείνος ο Ρήγας σε ένα "κρητικότροπο" επτανησιακό στιχούργημα:

Άρχοντες, θε να σας ειπώ την παραπόνεσή μου
Διατί έχω θηλυκόν παιδί, γιαύτος πονεί η ψυχή μου.

ΟΧΙ, ΟΧΙ !! Αυτός στη Φωτογραφία ΔΕΝ είναι Κρητικός!

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΒΥΒΙΛΑΚΗΣ

Ο Ρεθεμνιώτης λόγιος και αγωνιστής Εμμ. Βυβιλάκης ήταν ο πρώτος που συνέγραψε πραγματεία γιανά αντικρούσει τις ανθελληνικές θέσεις του Fallmerayer. Όντας σπουδαστής στη Γερμανία, εξεδωσε ένα μικρό βιβλίο στα γερμανικά το 1840 με τον εύγλωττο τίτλο: Ο Νεοελληνικός Βίος σε σύγκριση με τον Αρχαιοελληνικό. Ανεξάρτητα από τις όποιες αδυναμίες του, είναι πολύτιμο, ειδικά για την Κρητική λαογραφία, γιατί είναι το πρώτο, μετά τα Ταξίδια στην Κρήτη (1834) του R. Pashley, που περιέχει λαογραφική ύλη από την Κρήτη.

Βιογραφία του Βυβιλάκη έχει γράψει ο συμπατριώτης του, διακεκριμένος φιλόλογος - ιστορικός, Μιχάλης Τρούλης. Παρουσίαση του βιβλίου του Τρούλη δες ΕΔΩ.




Το βιβλίο του Βυβιλάκη στον ιστότοπο των σαρωμένων βιβλίων της Google ΕΔΩ

Το βιβλίο, κατεβασμένο από την Google κι ανεβασμένο σε ιστότοπο δικό μου, ΕΔΩ

ΕΝΑ ΔΙΤΟΜΟ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΘΕΜΝΟΣ

Από το ιστολόγιο ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη.

ΜΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Στο γνωστό flickr είναι ανεβασμένη μια πολύ ωραία συλλογή φωτογραφιών του φίλου Ρεθεμνιώτη Κώστα Βασιλάκη (kostasv.rm's photostream).

Εδώ είναι δυο από τις φωτογραφίες της συλλογής:

KRHTIKOI

xarkia81


ΤΟ ΖΕΥΓΑΡΙ

xarkia225



Νομίζω ότι θα άξιζε τον κόπο να γίνει ένα ιστολόγιο για τη συλλογή, όπου θα υπάρχει ο απαραίτητος σχολιασμός (Φωτογράφος, Χρόνος, Τόπος, Πρόσωπα).